Beton üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırmataş gibi malzemelerin genel adı agregadır. Beton içinde hacimsel olarak %60-75 civarında yer işgal eden agrega önemli bir bileşendir. Agregalar tane boyutlarına göre ince (kum, kırma kum.. gibi) ve kaba (çakıl, kırmataş… gibi) agregalar olarak ikiye ayrılır.
Agregalarda aranan en önemli özellikler şunlardır:
· Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmaları,
· Zayıf taneler içermemeleri (deniz kabuğu, odun, kömür… gibi)
· Basınca ve aşınmaya mukavemetli olmaları,
· Toz, toprak ve betona zarar verebilecek maddeler içermemeleri,
· Yassı ve uzun taneler içermemeleri,
· Çimentoyla zararlı reaksiyona girmemeleridir.
Agreganın kirli (kil, silt, mil, toz,…) olması aderansı olumsuz etkilemekte, ayrıca bu küçük taneler su ihtiyacını da artırmaktadır.
Beton agregalarında elek analizi, yassılık, özgül ağırlık ve su emme gibi deneyler uygun aralıklarla yapılarak kalite sürekliliği takip edilmelidir. Betonda kullanılacak agregalar TS 706 EN 12620’ye uygun olmalıdır.
AGREGA STANDARTLARI TABLOSU
EN 933-1 | Tests for geometrical properties of aggregates – Part 1 : Determination of particle size distribution – Sieving method | TS 3530 EN 933-1 | Agregaların Geometrik Özellikleri için deneyler: Bölüm 1- Tane Büyüküğü Dağılımı- Eleme Metodu |
EN 934 -2 | Admixtures for concrete, mortar and grout – Part 2 : Concrete admixtures – Definitions and requirements | TS 3452TS 4834 | Beton-Kimyasal katkı maddeleri ( Priz süresini ayarlayan ve karışım suyunu azaltan)Beton ile ilgili terimler |
EN 1097-3 | Tests for mechanical and physical properties of aggregates – Part 3 : Determination of loose bulk density and voids | TS EN 1097-3 | Agregaların fiziksel ve mekanik özellikleri için deneyler: Bölüm 3-Gevşek yıgın yoğunluğunun ve boşluk hacminin tayini |
EN 1097-6 | Tests for mechanical and physical properties of aggregates – Part 6 : Determination of particle density and water absorbtion | TS 3526 | Beton agregalarında özgül ağırlık ve su emme oranı tayini |
Pr EN 12620 : |
2000Aggregates for concreteTS 706 EN 12620Beton agregaları
Sadece Beton ve Çimento Değil, Agrega da Standartlara Uygun Üretilmeli |
Betonu oluşturan malzemeler içersinde en büyük orana (yaklaşık % 75) sahip olan agrega (kum, çakıl, kırmataş ..), doğal kaynakları giderek tükenen ve standartlara uygun, temiz, kaliteli örneklerinin bulunması güç bir malzeme olarak, hazır beton sektöründeki stratejik önemini her geçen gün artırmakta. 1999 yılında İstanbul’da düzenlenen II. Ulusal Kırmataş Sempozyumu’nda dile getirildiği gibi, bu alanda ciddi planlamalar yapılıp, önlemler alınmazsa, yakın gelecekte, agrega ithali bile söz konusu olacak gibi. Aslında, Marmara Bölgesi başta olmak üzere, ülkemizde pek çok taş ocağı “beton agregası” üretme amacıyla faaliyette bulunuyor. Ancak, bunların çok azı yaptığı işin bilincinde; çok azının standartlara uygunluk belgesi, buna uygun donanımı ve kalifiye personeli bulunuyor. Bunlar, hizmet vermeyi hedefledikleri beton üreticilerine yararlı olamadıkları gibi, bilinçsiz ve ilkel üretim yöntemleriyle çevreyi de onarılmaz tahribatlara uğratıyorlar. Mevzuattaki karışıklık ve boşluklar da buna eklenince, konu içinden çıkılmaz bir hal alıyor.
Bugün pek çok beton üreticisi kuruluş, piyasadan standartlara uygun kaliteli agregayı, uygun koşullarda temin edemedikleri için yan birimler ya da şirketler kurup, taş ocakları işleterek, agregayı doğrudan üretme yoluna gidiyorlar.
Amaç, yalnızca betonun kendisinin değil, beton karışımına giren çimento dışındaki diğer malzemelerin de (agrega, katkı vb.) kalite sürecini izlemek ve bunu belgelemek; Türkiye Hazır Beton Birliği, üyelerinin, beton karışımına giren ve dışarıdan temin ettikleri tüm malzemelerde standartlara uygunluk belgesi aramalarını, standartlara uygunluğu belgelenmeyen beton karışım malzemelerini tercih etmemelerini öngörüyor.
Agrega üretim ve kullanımında standardizasyonun temini ve sektörde yaşanan sorunların çözülebilmesi açısından Agrega Üreticileri Birliği’nin (AGÜB) olması ve hazır betonda olduğu gibi, agrega üretiminde de, standartlara uygunluğu ve kaliteyi hedefleyen bilinçli üreticilerin biraraya gelmesi sektörün geleceği açısından kuşkusuz önemli bir gelişmedir.
4.2.1 – Kapsam
Bu standardda belirtilen deney metodu, tane büyüklüğü 4 mm den küçük veya 80 mm den büyük olan
agregalara uygulanmaz.
4.2.2 – Prensip
Deney iki eleme işleminden oluşmaktadır. Deney elekleri ile ilk elemede numune Çizelge 38’de verilen
tane büyüklüğü fraksiyonlarına di /Di ayrılır. Her tane büyüklüğü fraksiyonu di/Di, çubuklar arası açıklığı
Di/2 olan paralel çubuklu eleklerden elenir.
Toplam yassılık endeksi, çubuklu eleğin arasından geçen tanelerin toplam kütlesi deneye tâbi tutulan
tanelerin toplam kuru kütlesinin %’si olarak hesaplanır.
İstendiğinde her bir tane büyüklüğü fraksiyonunun di/Di, yassılık endeksi, ait olduğu çubuklu elekten
geçen tanelerin kütlesinden hesaplanır ve bu tane büyüklüğü fraksiyonunun kütlece %’si olarak ifade
edilir.
4.2.3 – Cihazlar
4.2.3.1 – Aşağıdaki göz açıklıklarına sahip TS EN 933-2 ’e uygun kare göz açıklıklı deney elekleri;
80-63-50-40-31,5-25-20-16-12.5-10-8-6.3 -5 ve 4 mm.dir.
4.2.3.2 – Şekil 1’e uygun ve Çizelge 38’de verilen toleranslara sahip paralel silindirik çubuklu elekler;
Çubuklar arası açıklığının toleransları, toplam açıklık boyunca aynı olmalıdır.
4.2.3.3 – Terazi, deney kısmının kütlesini, % ± 0,1 doğrulukla belirleyebilen
4.2.3.4 – Hava dolaşımlı etüv, sıcaklığı (110 ± 5)ºC’de tutulabilen, termostatlı bir cihaz.
4.2.4– Deney Kısmının Hazırlanması
Numuneler TS EN 932-1’e uygun olarak alınmalı ve azaltılmalıdır.
Not – Deney kısmınin kütlesi en büyük bileşenlerinin boyut ve yüzdesine bağlıdır.
Deney kısmının kütlesi TS 3530 EN 933-1 ’e uygun olmalıdır.
Deney kısmı (110±5)°C’da sabit kütleye gelinceye kadar kurutulur, soğutulur, tartılır ve kütlesi M0
olarak kayıt edilir.
4.2.5 – İşlem
4.2.5.1 – Deney
Deney kısmı Madde 4.2.3.1’de belirtilen elekler kullanılarak TS 3530 EN 933-1’e uygun olarak elenir. 4
mm’lik elekten geçen ve 80 mm’lik elekte kalan taneler tartılır ve işlem dışı bırakılır.
4.2.5.2 – Çubuklu Eleklerle Eleme
Madde 4.2.5.1’e uygun olarak elde edilen her tane büyüklüğü fraksiyonu di/Di Çizelge 38’de verilen
uygun çubuklu elekten elenir. Bu eleme işlemi elle gerçekleştirilmeli ve elek üzerinde kalan
malzemenin kütlesi 1 dakikalık eleme işlemi sonrasında % 1’den daha fazla değişmiyorsa işlem
tamamlanmış olarak kabul edilmelidir. Çubuklu elekten geçen her tane büyüklüğü fraksiyonundaki
malzeme tartılır.
4.2.6 – Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi
Sonuçlar ( Ek ‘de örneği verilen) deney formlarına kayıt edilmelidir. Bütün di/Di tane büyüklüğü
fraksiyonu kütleleri toplamı hesaplanır ve M1 olarak kaydedilir. Çubuklar arası açıklığı Di/2 olan elekten
geçen di/Di tane büyüklüğü fraksiyonlarının her birindeki tanelerin kütlelerinin toplamı hesaplanır ve M2
olarak kaydedilir. Toplam yassılık endeksi FI aşağıdaki eşitlikle hesaplanır:
-AGREGALARIN GEOMETRİK ÖZELLİKLERİ İÇİN DENEYLER-
4.1 ELEME METODU İLE TANE BÜYÜKLÜĞÜ DAĞILIMI TAYİNİ
(TS 3530 EN 933-1)
4.1.1 Kapsam
Bu deney, elek analizi ile agregaların tane büyüklüğü dağılımının belirlenmesi için yapılır ve fillerler
(taş unu) hariç 63 mm’ye kadar anma boyutlu hafif agregalar da dahil, doğal veya yapay orijinli
agregalara uygulanır. Fillerler (taş unu) tane büyüklüğü dağılımının tayini, TS EN 933-10’de verilmiştir.
4.1.2 Prensip
Deney, malzemenin bir seri eleme işlemi yardımıyla azalan büyüklüğe sahip farklı tane boyutları
halinde bölünmesi ve ayrılmasından oluşur. Elek göz açıklıklarının büyüklüğü ve eleklerin sayısı, talep
edilen hassasiyet derecesine ve numunenin cinsine uygun olarak seçilir. Metot, yıkama ve kuru
elemeden oluşur. Farklı elekler üzerinde kalan tanelerin kütlesi, malzemenin ilk kütlesi ile ilişkilidir. Her
bir eleği geçen kümülatif yüzdeler sayısal formda ve istendiğinde grafik olarak rapor edilir
4.1.3 Cihazlar
4.1.3.1. Deney Elekleri, göz açıklıkları TS EN 933-2’ye uygun olmalı ve TS 1227 ISO 3310-1 ve TS
1226 ISO 3310-2’deki özellikleri sağlamalıdır.
4.1.3.2. Tava ve Kapak, eleklere sıkı geçmelidir.
4.1.3.3. Hava Dolaşımlı Etüv, agreganın tane büyüklüğünde değişikliğe sebep olmadan kurutulmasını
sağlayacak, (110°±5)°C sıcaklığa ayarlanabilen, termostatlı.
4.1.3.4. Terazi, deney kısmının kütlesini ± % 0,1 doğrulukla tartabilen.
4.1.3.5. Eleme Makinası (Tercihli).
4.1.4 Deney numunelerinin hazırlanması
Gerekli sayıda deney kısmının hazırlanması için numuneler, TS EN 932-2’ye göre bölme işlemine tabi
tutulmalıdır.
Agregalarda her deney kısmının kütlesi Çizelge 37’de verilenlere uygun olmalıdır.
Çizelge 37 – Normal Agregalar İçin Deney Numunelerinin Kütlesi
Deney kısmı, (110 ± 5)°C’de sıcaklıkta sabit kütleye kadar kurutulur. Soğumaya bırakılır, tartılır ve
kütlesi M1 olarak kayıt edilir.
4.1.5 İşlem
4.1.5.1 Yıkama
Deney kısmı bir kaba yerleştirilir ve üzeri örtülünceye kadar yeterli miktarda su ilave edilir. Topakların
ayrılması için su altında 24 saat bırakılması yararlı olur. Dağıtıcı bir reaktif kullanılabilir. Numunelerin
yeterli şiddette çalkalanması ile ince tanelerin tamamen ayrılması ve süspansiyonu sağlanır. Sadece
bu deney için 63 mikrometre göz açıklıklı eleğin üzerine 1 veya 2 mm göz açıklıklı koruma eleği takılır.
45
Deney elekleri, eleklerden geçen süspansiyonun düzenli akışının sağlanacağı ve gerekirse uygun bir
kapta toplanacak şekilde monte edilmelidir. Numunenin bulunduğu kap alınır ve numune koruma
eleğinin üzerine dökülür, 63 mikrometre göz açıklıklı deney eleğinden geçen su tamamen
berraklaşıncaya kadar yıkamaya devam edilir.
63 μm göz açıklıklı eleğin üzerinde kalan malzeme 1 saat’lik aralıklarla birbirini takip eden iki tartım
arasındaki kütle farkı ± % 0,1’de toleransla sabit oluncaya kadar (110±5)ºC’de kurutulur, daha sonra
soğutulur,tartılır ve kütlesi M2 olarak kaydedilir.
4.1.5.2 Eleme
Yıkanmış ve kurutulmuş malzeme elek takımına dökülür. Elek takımı, yukarıdan aşağıya elek göz
açıklıkları düzenli bir biçimde azalacak şekilde birbirine geçirilmiş ve düzenlenmiş elekler, tava ve
kapaktan ibarettir.
Tecrübeler sonucunda, tüm ince tanelerin yıkama ile uzaklaştırılamadığı belirlenmiştir. Bu nedenle 63
μm göz açıklıklı deney eleği de elek takımına ilave edilmelidir.
Tava ve kapak kullanılarak malzeme kaybına meydan vermeden elek takımı el veya makina ile
sarsılır. Daha sonra sırayla büyük göz açıklıklı elekten başlamak üzere altına tava ve üzerine kapak
konularak her biri elek takımdan ayrılarak, elle tek tek eleme işlemine devam edilir. Her eleği geçen
malzeme elek setinde bulunan bir sonraki elek üzerine konularak işleme devam edilir.
Eleme işlemi esnasında, bir dakika süre içerisinde elek üstü malzemede kütlece % 1’den daha fazla
değişiklik olmuyorsa eleme işleminin tamamlandığı kabul edilebilir.
Eleklerin aşırı yüklenmesinden kaçınmak için eleme işlemi sonucunda elek üzerinde kalan malzeme
(gram cinsinden);
daha büyük olmamalıdır.
Burada;
A : Eleğin alanı, mm2
d : Elek göz açıklığı, mm ‘dir.
Şayet elek üstü malzemelerden birisi bu değeri aşıyorsa aşağıdaki işlemlerin biri uygulanır.
a) Fraksiyon belirtilen max değerler elde edilecek şekilde daha küçük parçalara bölünür ve sırası ile
elenir.
b) Bir sonraki büyüklükteki elekten geçmeyen numunenin bir kısmı numune bölücü veya çeyrekleme
yolu ile bölünür ve azaltılmış deney kısmı ile elek analizine devam edilir. Daha sonraki
hesaplamalarda bu bölmeler dikkate alınmalıdır.
4.1.5.3 Tartım
En büyük göz açıklığına sahip elek üzerinde kalan fraksiyon tartılır, kütlesi % 1 hassasiyette R1 olarak
kayıt edilir. Altındaki elekte kalan fraksiyon için aynı işleme devam edilir. Bu fraksiyon kütlesi R2 olarak
kayıt edilir. Elek takımındaki bütün eleklerde aynı işleme devam edilerek her bir elek fraksiyonun
kütlesini R3, R4 ….Ri olarak tartma işlemine devam edilir. Tavada elenmiş fraksiyon varsa tartılır ve
kütlesi P olarak kayıt edilir.
4.1.6 Hesapların ve sonuçların gösterilmesi
4.1.6.1. Hesaplama
Değişik kütleler eleme deney formuna kayıt edilir.
Her bir elek fraksiyonunun kütlesi (Ri), orijinal kuru kütlenin (M1) yüzdesi olarak hesaplanır.
63 mikrometreye kadar her bir elekten geçen orijinal kuru kütlenin kümülatif yüzdesi hesaplanır.
Aşağıdaki eşitlikten 63 mikron elekten geçen ince tanelerin yüzdesi hesaplanır.
63 mikron elekten geçen ince tanelerin kütlesi % f = [(M1 – M2) + P / M1] x 100
Burada ;
M1 : Deney kısmının kuru kütlesi,kg.
M2 : 63 mikrometre göz açıklıklı elek üzerinde kalan malzemenin kuru kütlesi,kg.
P : Tavadaki malzeme kütlesi,kg. dır.
Betonun yaklaşık olarak hacmen %75’ini oluşturan agregaların nitelik ve nicelikleri, betonun kalitesini ve ekonomisini büyük ölçüde etkiler. Agrega betonun iskeletini oluşturduğundan özelliklerinin kullanılmalarından önce deneylerle belirlenmesi gerekir.Ülkemizde beton agregalarında aranan özellikler TS 706 EN 12620 standardında belirlenmiştir. 2.1 Tanımlar: Agrega: Yapılarda kullanılan taneli malzeme. Agrega, doğal, yapay veya geri kazanılmış tipte olabilir. İri agrega: “D” değerinin 4 mm’den büyük veya 4 mm’ye, “d” değerinin ise 2 mm’den büyük veya 2 mm’ye eşit olduğu tane büyüklüklerindeki agregaya verilen isim. İnce agrega: “D” değerinin 4 mm’den küçük veya 4 mm’ye eşit olduğu tane büyüklüğündeki agregaya verilen isim. Çok ince malzeme: 0,063 mm göz açıklıklı elekten geçen agrega tane sınıfı. Normal agrega TS EN 1097-6’ya uygun olarak tayin edilen etüv kurusu tane yoğunluğu 2000 kg/m3 – 3000 kg/m3 arasında olan agrega. Doğal olarak sınıflandırılmış 0/8 mm’lik agrega: “D” değerinin 8 mm’den küçük veya 8 mm’ye eşit olduğu nehir kökenli doğal agregalara verilen isim. Karışık (tuvenan) agrega: İri ve ince agregaların karışımından oluşan agrega. Dolgu agregası: Çoğunluğu, 0,063 mm göz açıklıklı elekten geçen ve yapı malzemelerine belirli özellikler kazandırmak amacıyla ilave edilen malzeme. Doğal agrega: Mekanik işlem dışında herhangi bir işleme tabi tutulmamış olan mineral kaynaklardan elde edilen agrega. Agrega tane sınıfı (büyüklüğü): Agreganın, alt (d) ve üst (D) elek göz açıklıkları cinsinden ifade edilen d/D olarak gösterilişi. di/Di Tane büyüklüğü aralığı İki eleğin büyüğünden (Di) geçen ve küçüğünde (di) tutulan agrega aralığıdır. Etüvde kurutulmuş esasta tane yoğunluğu: Bir agrega numunesinin etüvde kurutulmuş haldeki kütlesinin, taneler içindeki kapalı boşluklar ve suyun girebildiği boşluklar da dahil, suda işgal ettiği hacme oranı. Görünür tane yoğunluğu: Bir agrega numunesinin etüvde kurutulmuş haldeki kütlesinin, taneler içindeki kapalı boşluklar dahil, ancak suyun girebildiği boşluklar hariç olmak üzere, suda işgal ettiği hacme oranı. 25 Doygun ve yüzeyi kurutulmuş esasta tane yoğunluğu: Suyun girebildiği boşluklarda bulunan su ile agrega numunesinin toplam kütlesinin, taneler içindeki kapalı boşluklar ve suyun girebildiği boşluklar da dahil (eğer varsa), suda işgal ettiği hacme oranı. Su emme: Suyun, tanelerdeki boşluklara nüfuz ederek emilmesi sebebiyle, etüvde kurutulmuş agrega numunesinin kütlesinde meydana gelen artış. Sabit kütle: En az 1 saatlik (110 ±5) °C’de yapılan kurutma aralıklarında birbirlerini takip eden iki tartım arasındaki farkın, %0,1’den daha büyük farklılık göstermemesi durumudur. 2.2 Geometrik özellikler 2.2.1 Agrega tane sınıfları Dolgu malzemesi olarak kullanılan agregalar dışındaki bütün agregalar, d/D gösterilişi kullanılarak agrega tane sınıfı cinsinden belirtilmelidir. Agrega tane sınıfları, Çizelge 13’de belirtilen temel elek serisi veya temel elek serisi + seri 1 veya temel elek serisi + seri 2 sütunlarından seçilen bir elek göz açıklığı çifti kullanılarak belirtilmelidir. Seri 1 ve seri 2’den seçilen elek göz açıklık kombinasyonlarının kullanılmasına izin verilmez. Agrega tane sınıfları, 1,4’ten daha küçük bir D/d oranına sahip olmalıdır.
Taş Kırma ve Eleme Tesisleri üretikleri Agregalar için en çok kullanılan Ts 706 en 12620 Beton Agregaları ve TS 13043 Yol Agregaları kapsamında CE Belgelendirmesi zorunludur. Yapı Malzemelerinin CE Belgelendirmesi için yapılacak altyapı, sistem, dokümantasyon, testler ve kalite kayıtları bazında gerekli hazırlıkların tamamlanmasını takiben işletmede gerçekleştirilecek üretim kontrol sistemi ve numune denetimlerinin Bakanlık onaylı, TÜRKAK tan akredite belgelendirme kuruluşları tarafından yapılması şarttır.
Yapı Malzemesi Direktifi
Kapsamı:
Yapı Malzemeleri Yönetmeliği, yapı işlerine ilişkin temel gereksinimler açısından yapı malzemelerine uygulanacak kuralları kapsar. Yapı Malzemeleri: Binalar ve diğer Yapı mühendisliği işlerini içermek üzere tüm yapı işlerinde kalıcı olarak kullanılmak amacı ile üretilen bütün malzemeleri. Yapı malzemelerine bazı örnekler:
Yasal Durum:
27 Haziran 1991 tarihinden itibaren, 89/106/EC Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (Construction Products Directive) Üye Ülkelerde zorunlu olmuştur. 8 Eylül 2002 de Türkiye de Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/AT) olarak yayınlanmıştır ve zorunlu hale gelmiştir.
Kapsamımızdaki Ürün Standardları :
ÜRÜN SINIFLARI
|
ÜRÜNLER | ÜRÜN STANDARDI |
(CEN/EOTA)
|
|
|
Yapılarda kullanılan ısı | Mineral Yün (MW) | EN 13162 |
yalıtım malzemeleri | Genleştirilmiş polietilen(EPS) | EN 13163 |
1999/91/CE | Ekstrüzyonla İmal Edilen Polistiren Köpük (XPS) | EN 13164 |
Sert Poliüretan Köpük(PUR) | EN 13165 | |
Fenolik köpük (PF) | EN 13166 | |
Cam Yünü (CG) | EN 13167 | |
Rende Yongası (WW) | EN 13168 | |
Genleştirilmiş perlitten (EPB) | EN 13169 | |
Meşe Mantarı Levhaları (ICB) | EN 13170 | |
Odun Lifli (WF) | EN 13171 | |
Genleştirilmiş kil hafif agregadan (LWA) | EN 14063-1 | |
Genleştirilmiş perlitten (EP) | EN 14316-1 | |
Pullu vermikülit (EV) | EN 14317-1 | |
Sabit yangın söndürme sistemleri | Yassı hortumlu hortum sistemleri | EN 671-2 |
1996/577/CE | Yarı sert hortumlu hortum makaraları | EN 672-1 |
Doğal duman ve ısı boşaltma vantilâtörleri | EN 12101-2 | |
Sprinkler ve Su Püskürtme Elemanları | EN 12259 | |
Gazlı yangın söndürme sistemleri | EN 12094 | |
Toz Sistemleri | EN 12416 | |
Yer altı yangın hidrantları | EN 14339 | |
Yer üstü yangın hidrantları | EN 14384 | |
Kapılar, Pencereler, Bina Donanımları | Acil çıkış tertibatları | EN 179 |
1999/93/CE | Yatay kolla çalışan acil çıkış tertibatları | EN 1125 |
Tek eksenli menteşeler | EN 1935 | |
Kontrollü kapı kapatma cihazları | EN 1154 | |
İki yöne açılan otomatik kapılar için elektrikle tahrik edilen açık tutma cihazları | EN 1155 | |
Kapı ayar cihazları | EN 1158 | |
Mekanik olarak çalıştırılan kilitler, diller ve kilitleme plâkaları | EN 12209 | |
Endüstriyel ve ticarî yapılar ve garajlarda kullanılan | EN 13241-1 | |
Pencereler ve yaya geçişine uygun hazır dış kapılar | EN 14351-1 | |
Beton, Harç ve Şerbet İçin kimyasal katkılar | Beton Katkıları | EN 934-2 |
1999/93/CE | Öngerme Çeliği İçin Şerbet Katkıları | EN 934-4 |
Ahşap esaslı levhalar | ahşap esaslı levhalar | EN 13986 |
1997/462/CE | ||
Yer döşemeleri | Elâstik, tekstil ve lâmine yer döşemeleri | EN 14041 |
1997/808/CE | Ahşap yer döşemeleri | EN 14342 |
Birden çok spor dalında kullanım için iç mekan yüzeyleri | EN 14904 | |
Yapılarda kullanılan camlar | Cam esaslı yalıtım birimleri | EN 1279-5 |
2000/245/CE | Lamine cam ve lamine emniyet camı | EN 14449 |
Isıl olarak temperlenmiş soda kireç silikat emniyet camı | EN 12150-2 | |
Isıl olarak temperlenmiş soda kireç silikat emniyet camı | EN 572-9 | |
Isı ile mukavemeti artırılmış (kısmî temperlenmiş) soda kireç silikat cam | EN 1863-2 | |
Borosilikat camlar | EN 1748-1-2 | |
Cam seramikler | EN 1748-2-2 | |
Kimyasal olarak dayanıklılığı artırılmış soda kireç silikat cam | EN 12337-2 | |
Isıl olarak temperlenmiş borosilikat emniyet camı | EN 13024-2 | |
Kaplamalı cam | EN 1096-4 | |
Temel toprak alkali silikat cam mamuller | EN 14178-2 | |
Tavan ve duvar kaplamaları | Yüksek basınçta sıkıştırılmış -Dekoratif lâmine levhalar (HPL) | EN 438-7 |
1998/437/CE | Asma tavanlar | EN 13964 |
İç ve dış masif ahşap kaplamalar | EN 14915 | |
Esnek levhalar – Su yalıtımı için | Çatılarda su yalıtımında kullanılan takviyeli bitümlü levhalar | EN 13707 |
1999/90/CE | Sürekli olmayan çatı kaplama levhaları için alt tabaka | EN 13859-1 |
Duvarlar için alt tabaka | EN 13859-2 | |
Çatılarda su yalıtımı için kullanılan plastik ve lastik levhalar | EN 13956 | |
Plastik ve lastik rutubet yalıtım levhaları | EN 13967 | |
Bitümlü rutubet yalıtım levhaları | EN 13969 | |
Bitümlü su buharı kontrol tabakaları | EN 13970 | |
Su buharını kontrol için plastik ve lastik tabakalar | EN 13984 | |
Alçı levhalar ve benzeri | Alçı levhalar | EN 520 |
1995/467/CE | Alçı levha sistemlerinde kullanılan metal çerçeve bileşenleri | EN 14195 |
Düz levhalar (sleytler) | Düz levhalar (sleytler) ve bağlantı parçaları Elyaf takviyeli çimento kul. imal edilmiş | EN 492 |
1998/436/CE | Oluklu levhalar ve bağlantı parçaları Elyaf takviyeli çimento kul. imal edilmiş | EN 494 |
Elyaf takviyeli çimento kullanılarak imal edilmiş düz levhalar | EN 12467 | |
Çatılar | Plâstik, tekli çatı ışıklıkları | EN 1873 |
1998/437/CE | Bitümlü levhalar (shingle) – Mineral ve/veya sentetik takviyeli | EN 544 |
Ahşap yapılar | Tutkallı lâmine kereste | EN 14080 |
1997/176/CE | Dikdörtgen kesilmiş yapı kerestelerinin mukavemet sınıflandırması | EN 14081-1 |
Yol Aletleri | Yol trafik gürültüsünü azaltıcı tertibatlar | EN 14388 |
Taşıt korkuluk sistemleri | EN 1317-5 | |
Beton yapıların korunması ve | Beton için yüzey koruma sistemleri | EN 1504-2 |
tamiri için mamuller ve sistemler | ||
Kendini taşıyan çift yüzeyli metal | Kendini taşıyan çift yüzeyli metal kaplama yalıtım panelleri | EN 14509 |
kaplama yalıtım panelleri |
Uygunluk Değerlendirme Süreci
Yapı Malzemeleri Yönetmeliği kapsamına giren bir ekipmana CE işareti vurulabilmesi için harmonize standartların yada Avrupa Teknik Onay Kılavuzlarının yürürlükte olması gerekmektedir. Harmonize standartlar ve ATOK olmadan bir ürün yapı malzemesi de olsa CE işaretleme yapılamaz. Yapı Malzemeleri Yönetmeliğinde ürün gruplarına göre tüm uygunluk değerlendirme sistemleri Konsey Kararları ile tanımlanmıştır. Yapı Malzemeleri Yönetmeliğinde 4 Sistem Tanımlanmıştır. Bu sistemlerde Üreticinin ve Onaylanmış Kurumların görevleri ayrı ayrı tanımlanmıştır.
Uygunluğun Belgelendirilmesi (Uygunluk Beyanı ile birlikte)
Uygunluk Değerlendirme Prosedürleri
(a) Onaylanmış kurum yada üretici tarafından ürünün ilk tip testinin yapılması;
(b) Onaylanmış kurum yada üretici tarafından önceden belirtilen test planına göre fabrikadan alınan numunelerin test edilmesi ;
(c) Onaylanmış kurum yada üretici tarafından fabrikadan , pazara sunulmuş ürünlerden yada inşaat bölgesinden alınan numuneleri denetim-test edilmesi ;
(d) Onaylanmış kurum yada üretici tarafından gönderilmek üzere hazır bekletilen yada gönderilmiş partiden alınan numunelerin test edilmesi ;
(e) Üretici tarafından Fabrika Üretim Kontrolünün sağlanması;
(f) Onaylanmış kurum tarafından fabrika ve fabrika üretim kontrolünün ilk denetimi ;
(g) Sürekli gözetim , Onaylanmış bir kurum tarafından fabrika üretim kontrolünün denetlenmesi ve sorgulanması
Başlangıç Tip Testleri :
Teknik dokümanlarda tanımlanan tüm testlerin gerçekleştirilmesidir. Bu testler ile ürünün kullanım için uygunluğu değerlendirilmez. Ürün performansının teknik dokümanlarda açıklanan özellikler ile karşılaştırmasını gösterir.
Fabrika Üretim Kontrolü (FÜK) :
Üretici tarafından uygulanan sürekli iç üretim kontrolüdür. Yapı Malzemelerinin teknik dokümanlara uygun olarak üretildiğinin üretici tarafından güvence altına alınmasıdır. Üretici tarafından benimsenmiş tüm koşulların ve gereksinimlerin prosedür ve politikalar şeklinde dokümante edilmesidir. Bu dokümantasyon kalitenin nasıl sağlandığını, ürün özelliklerinin nasıl sağlandığını ve operasyonların nasıl kontrol edildiğini gösterir.
Numunelerin Test-Denetimi :
Ürün uygunluk belgelendirmesi için (Örnek Sistem 1+) Onaylanmış Kurum yada Üretici tarafından İnşaat Sahasından, Fabrika Alanından yada Satış Merkezlerinden alınan numunelerin test-denetimidir. Numune test-denetimi ilk tip testine göre test edilir ve beyan edilen gereksinimlere uygunluk incelenir.
Yapı malzemeleri yönetmeliğin EK I’inde yer alan Temel Sağlık ve Güvenlik Gereksinimlerini karşılamalıdır.
Bunlar:
Agrega ce belgesi :
Beton üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırmataş gibi malzemelerin genel adı agregadır. Beton içinde hacimsel olarak %60-75 civarında yer işgal eden agrega önemli bir bileşendir. Agregalar tane boyutlarına göre ince (kum, kırma kum.. gibi) ve kaba (çakıl kırmataş… gibi) agregalar olarak ikiye ayrılır. Agregalarda aranan en önemli özellikler şunlardır:
Taş ocağı işletmeleri tarafından üretilen Agrega ürünleri için CE Belgelendirmesi zorunludur. Yapı Malzemelerinin CE Belgelendirmesi için yapılacak altyapı, sistem, dokümantasyon, testler ve kalite kayıtları bazında gerekli hazırlıkların tamamlanmasını takiben işletmede gerçekleştirilecek üretim kontrol sistemi ve numune denetimlerinin Bakanlık onaylı, TÜRKAK tan akredite belgelendirme kuruluşları tarafından yapılması şarttır.
Aksi halde alınan belge geçersiz olur. Bu konudaki bütün mesuliyet üretici firmaya aittir.
KGM – Kurumsal Gelişim Merkezi tarafından, agrega üreticileri bünyesinde Üretim Kontrol Sistemi kurulması ve belgelendirilmesi ile agrega ürünlerinin (beton agregası, asfalt agregası, demiryolu balastlarının) CE İşaretlemesi konusunda bugüne kadar yüzlerce firmaya, eğitim, danışmanlık ve belgelendirme hizmetleri verilmiştir.
Yeni Yapı Malzemeleri Yönetmeliğe göre Agregalar için CE İşaretlemesi mecburi hale gelmiştir. “CE İşaretlemesi” yapılmadan Agrega satışı yapılmamalıdır. Bakanlık kontrollerinde bu husus ciddi şekilde değerlendirilmektedir.
Agrega ürünlerine CE İşaretlemesi yapılabilmesi için, Başlangıç Tip Deneylerinin yapılması ve ilgili yönetmelik kapsamında aşağıdaki hususların yerine getirilmesi gerekmektedir:
Yukarıdaki konularda gerekli şartlar sağlandıktan sonra yetkili belgelendirme kurumu tarafından denetimlerin gerçekleştirilmesi ve üretim sistemi ile ürünlerin belgelendirilmesi gerekiyor. ÖRNEK A.Ş. – KGM / Kurumsal Gelişim Merkezi, Agrega üreticileri bünyesinde ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi, OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği sistemi kurulması ve belgelendirilmesi ile Agrega ürünleri için CE İşaretlemesi konusunda taş ocağı işletmelerimizin hizmetindedir.
Her türlü hizmet ihtiyacınız ve teknik destek için bizimle iletişim kurabilirsiniz. Değerli kuruluşunuza hizmet etmek temennisiyle.
Yapı Malzemesi kapsamına dahil olan ürünler, Yapı Malzemeleri Direktifine (89/106/EEC) uygun olarak CE İşareti ile işaretlenmelidir. Bu işaret, Yapı malzemelerinin piyasaya arzında zorunlu olan bir işarettir. Malzemeye, malzemenin ambalajına veya malzemeye ait ticari belgelere iliştirilerek kullanılır.
Agregalar CE işaretlemesi için Yapı Malzemeleri Direktifi (89/106/EEC) kapsamında Sistem 2+ Uygunluk Değerlendirme Sistemine göre belgelendirilir.
Agregalar için CE işaretlemesinde yasal zorunluluklar Yapı Malzemeleri Yönetmeliği Kapsamında Uygulanacak Teknik Şartnamelerin Yayınlanması Hakkında Tebliği gereği 2010 yılı başından itibaren mecburi hale gelmiştir.
Bina ve diğer inşaat mühendisliği faaliyetlerinde kalıcı olarak kullanılan ürünlerin tamamında CE İşareti gereklidir.
Ürünün CE İşareti ile beyan edilecek performans değerleri, tabi olduğu ulusal standarda; standardın bulunmaması halinde ise bir ulusal teknik onaya göre uygunluğu değerlendirilerek teyit edilir. Ulusal standarda göre yapılacak değerlendirme, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ilgili ürün bazında yetkilendirilen Akredite Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları tarafından Fabrika Üretim Kontrol Belgesi” verilmesi şeklinde gerçekleştirilir.
Belgelendirme Süreci:
Agrega üreticisi standartlardan hangilerine göre ve hangi boyutlarda agrega üretimi yapıyorsa ilgili agrega standardının istediği şekilde başlangıç tip deneylerini yapmalıdır. Başlangıç tip deneyleriyle belirlenen ürünler için bir üretim kontrol sistemi oluşturulmalıdır.
Agrega Nedir?,
Hazır Beton üretiminde kullanılan kum, çakıl, kırmataş, Dere Malzemesi gibi malzemelerin genel adına AGREGA denir.
Beton içinde hacimsel olarak %60-75 civarında Kullanılan reçeteye göre farklılık yer işgal eden agrega önemli bir bileşendir. Agregalar tane boyutlarına göre ince (kum, kırma kum.. gibi) ve kaba (çakıl kırmataş… gibi) agregalar olarak ikiye ayrılır.
Kullanılacak olan agregalar Şu özelliklere sahip olmalıdır;
Hazır Betonda kullanılacak olan Agregaların elek analizi, yassılık, özgül ağırlık ve su emme gibi deneyleri düzenli periyotlarda yapılması gerekmektedir.
Betonda kullanılacak olan agregalar “TS 706 en 12620 Beton Agregaları” Ulusal Standardımıza uygun olmalıdır.
Kullanım alanlarına göre Yapı malzemeleri yönetmenliğinde belirtilen agregalar CE belgesi almak zorundadır.
Ce Belgesi alması gereken Agrega Standartları Başlıca;
EN 12620+ A1 Beton agregaları
EN 13043 Yollar, havaalanları ve trafiğe açık diğer alanlardaki bitümlü karışımlar ve yüzey uygulamalarında kullanılan agregalar
EN 13055-1 Hafif agregalar – Bölüm 1: Beton, harç ve şerbette kullanım için
EN 13055-2 Hafif agregalar – Bölüm 2: Bitümlü karışımlar ve yüzey işlemleri ile bağlayıcısız ve bağlayıcılı uygulamalarda kullanım için
EN 13139 Agregalar – Harç yapımı için
EN 13242+A1 İnşaat mühendisliği işleri ve yol yapımında kullanılan bağlayıcısız ve hidrolik bağlayıcılı malzemeler için agregalar
EN 13383-1 Koruma tabakası taşları (zırh taşı)
EN 13450 Demiryolu balastları için agregalar
1. Agrega Deneyleri
• Numune alma
• Elek analizi
• Granülometri
• İncelik modülü
• Özgül ağırlık
• Agregalarda rutubet durumu
• Birim ağırlık
• Komposite
• Dona dayanıklılık
2. Günlük İmalat Deneyleri
• Biçim ve boyutların kontrolü
• Renk, doku, çatlama, pullanma vs. kontrolü
• Düzlük, bombe ve yüzey tabaka kalınlığının ölçülmesi
3. Sertleşmiş Beton Kaplama Bloklarının Deneyleri
• Karakteristik eğilme dayanımı
• Su emme
• Donma / çözülme
• Birim ağırlık
1. Tane dağılımı (granülometrik bileşim) TS 706’nın gereklerini yerine getirmelidir. Boşluksuz bir beton karışımı elde edilmesine elverişli olmalıdır.
2. Tane şekli kübik olmalıdır. Şekilce kusurlu (yassı ve uzun) taneler içermemelidir.
3. Tane dayanımı, istenen özellikte bir betonun yapımı için yeterli olmalıdır. Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmalıdır. Aşınmaya dayanımlı olmalıdır.
4. Sık sık donma-çözülme etkisinde kalan betonlar için kullanılan agrega, dona dayanıklı olmalıdır.
5. Kil, silt, mil ve toz gibi beton dayanımını ve aderansı olumsuz etkileyen zararlı maddeler içermemelidir.
6. Organik kökenli ve hafif maddeler içermemelidir.
7. Beton ve betonarmenin durabilitesini olumsuz yönde etkilememelidir. Agregalar sertleşmiş betonda zararlı hacim artışına ve bu nedenle tahribata neden olabilen sülfatlar, donatı korozyonuna neden olabilecek bazı tuzlar ve klorür içermemelidir.
8. Betonda alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek aktif silisleri içermemelidir
Doğal Agrega: Doğal taş agrega; teraslardan, nehirlerden, denizlerden, göllerden ve taş ocaklardan elde edilen kırılmış veya kırılmamış agregadır.
Yapay Agrega: Yüksek fırın cüruf taşı, izabe cürufu veya yüksek fırın cüruf kumu gibi sanayi ürünü olan kırılmış veya kırılmamış agregadır. (Yapay taş veya Yapay kum da denir.)
İri Agrega: 4 mm açıklıklı kare delikli elek üzerinde kalan agregadır.
Çakıl: Kırılmamış tanelerden meydana gelen iri agregadır.
Kırma Taş: Kırılmış tanelerden meydana gelen iri agregadır.
Kum: Kırılmamış tanelerden meydana gelen ince agregadır.
Kırma Kum: Kırılmış tanelerden meydana gelen ince agregadır. Çakılın kırılması ile elde edilir.
Karışık Agrega: İnce ve iri agrega karışımıdır.
Doğal Karışık Agrega (Tuvenan Agrega): Agrega ocağından, kırıcıdan veya sanayiden doğrudan doğruya elde edilen karışık agregadır. Maksimum tane büyüklüğünden büyük taneleri ayırmak için elenmiş agregalara da doğal karışık agrega denir.
Hazır Karışık Agrega: İnce ve iri agreganın veya birkaç tane sınıfına ayrılmışbu agregaların belirli tane dağılımı (granülometri) sağlayacak şekilde beton yapımı sırasında yerinde birbirine karıştırılması ile meydana gelen agregadır.
Agrega standartlara uygun, temiz, kaliteli örneklerinin bulunması güç bir malzeme olarak, hazır beton sektöründeki stratejik önemini her geçen gün artırmakta.
1999 yılında İstanbul’da düzenlenen II. Ulusal Kırmataş Sempozyumu’nda dile getirildiği gibi, bu alanda ciddi planlamalar yapılıp, önlemler alınmazsa, yakın gelecekte, agrega ithali bile söz konusu olacak gibi. Aslında, Marmara Bölgesi başta olmak üzere, ülkemizde pek çok taş ocağı “beton agregası” üretme amacıyla faaliyette bulunuyor. Ancak, bunların çok azı yaptığı işin bilincinde; çok azının standartlara uygunluk belgesi, buna uygun donanımı ve kalifiye personeli bulunuyor. Bunlar, hizmet vermeyi hedefledikleri beton üreticilerine yararlı olamadıkları gibi, bilinçsiz ve ilkel üretim yöntemleriyle çevreyi de onarılmaz tahribatlara uğratıyorlar. Mevzuattaki karışıklık ve boşluklar da buna eklenince, konu içinden çıkılmaz bir hal alıyor.
Bugün pek çok beton üreticisi kuruluş piyasadan standartlara uygun, kaliteli agregayı uygun koşullarda temin edemedikleri için yan birimler ya da şirketler kurup, taş ocakları işleterek, agregayı doğrudan üretme yoluna gidiyorlar.
Doğal Agrega: Doğal taş agrega; teraslardan, nehirlerden, denizlerden, göllerden ve taş ocaklardan elde edilen kırılmış veya kırılmamış agregadır.
Yapay Agrega: Yüksek fırın cüruf taşı, izabe cürufu veya yüksek fırın cüruf kumu gibi sanayi ürünü olan kırılmış veya kırılmamış agregadır. (Yapay taş veya Yapay kum da denir.)
İri Agrega: 4 mm açıklıklı kare delikli elek üzerinde kalan agregadır.
Çakıl: Kırılmamış tanelerden meydana gelen iri agregadır.
Kırma Taş: Kırılmış tanelerden meydana gelen iri agregadır.
Kum: Kırılmamış tanelerden meydana gelen ince agregadır.
Kırma Kum: Kırılmış tanelerden meydana gelen ince agregadır. Çakılın kırılması ile elde edilir.
Karışık Agrega: İnce ve iri agrega karışımıdır.
Doğal Karışık Agrega (Tuvenan Agrega): Agrega ocağından, kırıcıdan veya sanayiden doğrudan doğruya elde edilen karışık agregadır. Maksimum tane büyüklüğünden büyük taneleri ayırmak için elenmiş agregalara da doğal karışık agrega denir.
Hazır Karışık Agrega: İnce ve iri agreganın veya birkaç tane sınıfına ayrılmışbu agregaların belirli tane dağılımı (granülometri) sağlayacak şekilde beton yapımı sırasında yerinde birbirine karıştırılması ile meydana gelen agregadır.
1. Tane dağılımı (granülometrik bileşim) TS 706’nın gereklerini yerine getirmelidir. Boşluksuz bir beton karışımı elde edilmesine elverişli olmalıdır.
2. Tane şekli kübik olmalıdır. Şekilce kusurlu (yassı ve uzun) taneler içermemelidir.
3. Tane dayanımı, istenen özellikte bir betonun yapımı için yeterli olmalıdır. Sert, dayanıklı ve boşluksuz olmalıdır. Aşınmaya dayanımlı olmalıdır.
4. Sık sık donma-çözülme etkisinde kalan betonlar için kullanılan agrega, dona dayanıklı olmalıdır.
5. Kil, silt, mil ve toz gibi beton dayanımını ve aderansı olumsuz etkileyen zararlı maddeler içermemelidir.
6. Organik kökenli ve hafif maddeler içermemelidir.
7. Beton ve betonarmenin durabilitesini olumsuz yönde etkilememelidir. Agregalar sertleşmiş betonda zararlı hacim artışına ve bu nedenle tahribata neden olabilen sülfatlar, donatı korozyonuna neden olabilecek bazı tuzlar ve klorür içermemelidir.
8. Betonda alkali silika reaksiyonuna neden olabilecek aktif silisleri içermemelidir.
Kullanım alanlarına göre Yapı malzemeleri yönetmenliğinde belirtilen agregalar CE belgesi almak zorundadır.
Ce Belgesi alması gereken Agrega Standartları Başlıca;
EN 12620+A1 Beton agregaları
EN 13043 Yollar, havaalanları ve trafiğe açık diğer alanlardaki bitümlü karışımlar ve yüzey uygulamalarında kullanılan agregalar
EN 13055-1 Hafif agregalar – Bölüm 1: Beton, harç ve şerbette kullanım için
EN 13055-2 Hafif agregalar – Bölüm 2: Bitümlü karışımlar ve yüzey işlemleri ile bağlayıcısız ve bağlayıcılı uygulamalarda kullanım için
EN 13139 Agregalar – Harç yapımı için
EN 13242+A1 İnşaat mühendisliği işleri ve yol yapımında kullanılan bağlayıcısız ve hidrolik bağlayıcılı malzemeler için agregalar
EN 13383-1 Koruma tabakası taşları (zırh taşı)
EN 13450 Demiryolu balastları için agregalar